Պատմություններ

«Անտարբերությունը հոգու կաթված է, անժամանակ մահ»,-ասում էր Անտոն Չեխովը։ Աշխարհում օգնության կարիք ունեցող որքա՜ն երեխաներ ուրախություն են ապրում հենց միայն այն փաստից, որ արժանանում են ուշադրության ու հոգատար վերաբերմունքի։ «Մենք լքված չենք»,- այս եզրահանգումը ու շրջապատի համար սեփական նշանակության գիտակցումը նրանց համար արդեն վերափոխվում է գործելու, ապրելու եռանդի։ Ապրելու այդ ձգտումը վարակում է բոլորին՝ ապացուցելով նաև, որ սրտացավությունը հոգու թռիչք է, հավերժ կյանք։ Իսկ որքան առաքինություն կա այն ամենում, երբ աշխարհի ինչ-որ անկյունում խոսում է բարությունն ու ստիպում առանձին անհատների կամ կազմակերպությունների ներդրում ունենալ բարեգործական կամ զարգացման տարբեր ծրագրերում։ Սակայն, բազմապատկվում է բոլորիս ուրախությունը, երբ հանդիպում ենք իրացված այնպիսի ծրագրերի, որտեղ պետական սահմաններ հաղթահարած այլոց սրտացավ վերաբերմունքը ակամա դառնում է հայրենի եզերքում երիտասարդության սրտացավության խթանիչը։ Այո՛, լինում է և այդպես, երբ Հայաստանի խնդիրների կողքով անտարբեր չանցնող բարեգործական հիմնադրամների ծրագրերին անդամագրվում են երիտասարդներ, ովքեր հենց իրենք են դառնում բարեգործներ և ուրախ կյանք պարգևում դժբախտության մեջ հայտնված երեխաներին։ Նորայրն ու Սարգիսն այն երիտասարդներից էին, ովքեր իրենց հաջողությունն էին փնտրում կյանքում, բայց գտան իրենց կյանքը CDA կոչվող ծրագրում։ Նրանք գրեցին «Կրթություն բոլոր դժվարություններին ընդառաջ» ծրագիրը և «Ջինիշյան» հիմնադրամի CDA ծրագրի շրջանակներում 2016 թվականին այն կյանքի կոչելու հնարավորություն ստացան: Ծրագրի նպատակն էր օժանդակել պրոֆ. Յոլյանի անվան արյունաբանական կենտրոնում մշտական բուժում ստացող 7 -15 տարեկան երեխաների կրթական գործընթացին: Շաբաթական երկու անգամ նրանք կամավորական իրենց ընկերներների հետ միասին այցելում էին կենտրոն և երեխաններին ուսուցանում դպրոցական ծրագրով նախատեսված առարկաները: 

«Ջինիշյան» հիշատակի հիմնադրամի երևանյան գրասենյակ մտնելիս հյուրերը զարմանքով նկատում են, որ 21-րդ դարի նորարարական առաջընթացը չի շրջանցել ջինիշյանցիներին։ Իմաստուն ռոբոտի տեսքով այդ սարքը սովորական աղբարկղն է, որը մարդու պարզած ձեռքը չի թողնում անպատասխան և բացվում է՝ կարծես փորձելով ասել, որ ինքը ձեռք է մեկնում բոլոր նրանց, ովքեր ունեն իր կարիքը։ Այդ սարքի հեղինակը Սարգիս Կևեյանն է, իսկ պատրաստվել է այն նրա հիմնադրած լաբորատորիայում։ 

«Եկեք խաղանք» արտահայտությունը մագնիսական ձգողություն ունի: Խաղի հրավերը կտրում է առարկայական իրականությունից և մեզ տեղափոխում մի աշխարհ, ուր հեշտությամբ կարելի է վերադասավորել ու վերակազմակերպել անգամ ամենաբարդ թվացող հարաբերությունները: Մեր խառնաշփոթ և անկատար սոցիալ-հասարակական կյանքում հենց խաղն է, որ ստեղծում է ժամանակավոր կատարելություն, հաստատում պարտադիր կարգ ու կանոն, դառնում իդեալական սոցիումի մակետ:

Կարինե Պետրոսյանին ծանոթացանք, երբ շարժական բժշկական կլինիկան ժամանեց Վարդենիսի տարածաշրջանում գտնվող Արփունք համայնք` իրականացնելու կանանց համար անվճար բժշկական զննումներ: Որովայնի հատվածում անտանելի ցավերը հանգիստ չէին տալիս նրան գիշեր ու ցերեկ: Կարինեին անհրաժեշտ էր անհապաղ վիրահատություն, քանի որ մեծ չափսերի հասած միոմաները վնասում էին նրա արգանդը: Այս հեռավոր գյուղական համայնքի բնակիչներին հասանելի չէր քաղցկեղի կանխարգելման նպատակով անցկացվող զննումները մինչ այն պահը, երբ «Ջինիշյան» հիմնադրամը սկսեց իր վերականգնողական աոողջապահական ծրագիրը՝ դեռ 2016 թվականին: 

Այովայի երիցական եկեղեցուն կից գործող կիրակնօրյա դպրոցի սաները գեղեցիկ նվեր մատուցեցին հայաստանաբնակ յոթնամյա Արուսիկին: Արուսիկը լսողության խնդիրներ ունի, և լսողական ապարատն անչափ կարևոր էր նրա համար: Արուսիկն ապրում է Վանաձորում ծնողների, երկու ավագ քույրերի ու կրտսեր եղբոր հետ: Վանաձորը 1988թ. երկրաշարժի արդյունքում խիստ տուժած քաղաքներից է. հազարավոր մարդիկ զոհվեցին աղետի պատճառով, որի հետևանքները մինչ օրս տեսանելի են:

ՋՀՀ անձնակազմն իր` Կապանի ծննդատուն կատարած մշտական այցերից մեկի ժամանակ ականատես եղավ, թե ինչպես բժիշկը մի փոքրիկ աղջիկ երեխայի ախտորոշեց կոնքազդրային հոդի հոդախախտ հիվանդությամբ: Պարզվեց, որ երեխան նույն հիվանդանոցի բժիշկներից մեկի թոռնիկն է: Կարինեի  բուժումն անմիջապես սկսվեց: Հետևեցին մի շարք բժշկական կոնսուլտացիաներ: Կոնքազդրային հոդի մասնագետները խորապես ուսումնասիրեցին Կարինեի դեպքը և աղջկան վերցրեցին իրենց վերահսկողության տակ: Ծնողներին և տատիկին տեղեկացրեցին, թե ինչպես պետք է խնամել փոքրիկ Կարինեին /ոչ մի տակդիր, ոտքերի ազատ դիրք և այլն/: Մեկ ամիս անց`երկրորդ ստուգման ժամանակ, ուլտրաձայնային զննումը բժիշկներին տվեց հոդի պարզ պատկեր: Անցավ մի քանի ամիս: Այժմ աղջնակի հոդերը  նորմալ են զարգանում/աճում: Կարինեն երջանիկ է, և ժպիտն անպակաս է նրա դեմքից: Այս ծրագրի շնորհիվ Կարինեն խուսափեց իր ողջ կյանքում հաշմանդամ լինելու ճակատագրից: 

«Ջինիշյան» հիշատակի հիմնադրամը 2004 թվականից ի վեր իրականացնում է «Երիտասարդությունը ներգրավված հասարակության մեջ» ծրագիրը: Ծրագրի նպատակն է խթանել ժողովրդավարությունը և ՀՀ-ում զարգացնել գիտակից և սոցիալապես պատասխանատու քաղաքացիներ` բանավեճի ակումբների ստեղծման միջոցով: Թվով 130 բանավեճի ակումբի անդամներ են հանդիսանում 14-17 տարեկան աշակերտներ, ովքեր հետագայում բանավեճն օգտագործում են որպես քաղաքացիական հասարակության զարգացման գործընթացի մեջ ներգրավվելու միջոց: Ծրագրի շրջանակներում բարձր դասարանների աշակերտները ստանում են գիտելիք`  քաղաքացիական հասարակության, ժողովրդավարության և մարդու իրավունքների զարգացման կարևորագույն հիմնախնդիրների վերաբերյալ, ձեռք են բերում հաղորդակցական և վերլուծական մտածողության հմտություններ, որոնք թույլ կտան հայ երիտասարդներին  ավելի ակտիվորեն մասնակցել հայ հասարակության զարգացման գործընթացին: Բանավեճի ակումբները` որպես արտադասարանական գործողություններ, իրենց հերթին նպաստում են կրթական համակարգի կայացմանը: Տվյալ նախաձեռնությունը ստեղծում է կապ երիտասարդների, ՀԿ սեկտորի և կառավարական գործակալությունների միջև` քաղաքացիական սեմինարների և կլոր-սեղան քննարկումների միջոցով:

Կա մարդու երկու տեսակ՝ ըմբոստ և սովորական: Ինձ ի սկզբանե ներշնչել են, որ ես առաջինն եմ, ուստի բանավեճն ինձ համար հարազատ տարերք է: Երբ ես փոխադրվեցի 9-րդ դասարան ինձ հնարավորություն ընձեռնվեց ցուցադրելու իմ նպատակասլացությունը բանավեճի ակումբի շնորհիվ: Եվ դեռևս չկազմավորված, բայց ինքնավստահ ու նպատակասլաց 13 տարեկան երեխան սկսեց ձեռք բերել բանավիճելու հմտություններ: Նա միանգամից հասկացավ, որ մանկուց իրեն տրված բնորոշումը ճիշտ էր. ես ունակ էի բանավիճելու: Բայց ես ստիպված եղա թողնել ինձ այդքան հոգեհարազատ միջավայրը և խառնվել հոսանքին:

Մոտակա անցյալում տեղի ունեցած արցախյան պատերազմն իր հետքն է թողել յուրաքանչյուր արցախցու հոգում: Պատերազմի հետևանքով որքան մայրեր կորցրեցին իրենց որդիներին, որքան կանայք այրիացան, որքան անմեղ մանուկներ որբացան: Արցախցին այդքանը չի մոռացել ու չի էլ կարող մոռանալ, ու չնայած այդ ամենին` նա շարունակում է ապրել: Ինչպես ասում են` կյանքը շարունակվում է ու պետք է շարժվել առաջ, սակայն, ցավոք այսօր հանդիպում ենք այնպիսի մարդկանց, որոնց համար նախընտրելի է, որ զոհվեին պատերազմում, քան այդպիսի վիճակում ապրեին: Ցավալի է, բայց` փաստ: Այդպիսիններից է նաև Արմեն Շմավոնի Ահարոնյանը:

Արմեն Ահարոնյանը ծնվել է 1972 թվականին Հադրութ քաղաքում: Պատերազմն իր դաժան դրոշմն է թողել Արմենի հոգեկան աշխարհի և ֆիզիկականի վրա: Ճակատագիրը դաժան խաղ խաղաց Արմենի հետ: 1993 թվականին նա ծանր վիրավորվում է Մելիքաշեն գյուղում մարտական գործողությունների ժամանակ, որի հետևանքով հեռացվում է նրա մի ոտքը: Այնուհետև Արմենը ստանում է գլխուղեղի և թոքերի վնասվածքներ: 1993 թվականին նա ստանում է համապատասխան բժշկական օգնություն Հադրութի և Ստեփանակերտի հիվանդանոցներում: Այսքան տառապանքներից հետո Արմենին սպասվում էր մի նոր անակնկալ. հաշմանդամ վիճակում վերադառնալով պատերազմից` սիրած աղջիկը հայտարարում է, որ ինքը չի կարող ամուսնանալ հաշմանդամի հետ:

Խաչատրյան  Մանե, Ախուրյանի շրջանից, այժմ 1,5 տարեկան է: 
Ծնվելուց  հետո երեխան չի անցել  ուլտրաձայնային հետազոտություն, քանի որ այդ օրը մասնագետը բացակայել է աշխատանքից: Երեխան դուրս է գրվել հիվանդանոցից: Մեկ ամիս անց երեխան այցելել է հիվանդանոց մանկաբույժի կոնսուլտացիայի: Այդ օրն «երջանիկ պատահականությամբ» մանկաբույժի սենյակում է լինում նաև ուլտրաձայնային հետազոտության մասնագետը: Իմանալով որ երեխան չի անցել հետազոտություն` առաջարկում  է ծնողներին կատարել այն: Պարզվում է, որ երեխան ունի երկկողմանի բնածին հոդախախտ: Երեխային բուժման է վերցնում Գյումրիի մանկական օրթոպեդն, ով ծնողներին մանրամասն բացատրում է,  թե ինչ է կոնքազդրային հոդի հոդախախտն, ինչպիսի բուժման կուրս պետք է ստանա երեխան, և,  թե ինչ հետևանքներ կունենա, եթե ճիշտ և ժամանակին չստանա համապատասխան բուժում: Գիտակցելով այդ հաշմանդամություն առաջացնող հիվանդության լրջությունը` ծնողները լսում են բժշկի խորհուրդները  և խոստանում են լինել հետևողական բուժման ողջ ընթացքում: